ماه رمضان، تنها ماهی است که نامش در قرآن شریف آمده و از بهترین فرصتها برای مسلمین جهان است. این ماه در فرهنگ اسلامی، بخشی از برنامه ریزی الهی برای تربیت جامعه بشری تلقی می شود و به برکت آن هر سال تحولی فکری، فرهنگی، در جامعه اسلامی پدید می آید.

ماه رمضان، هر سال همچون ابری بهاری فرا می رسد و بر زمین و زمان، برکت و رحمت و مغفرت فرو می بارد و در جانها و جامعه ها، حیاتی نوین می دمد و بسیار زود و با سرعت رخت برمی بندد.

سلام بر رمضان، ماهی که قبل از آمدنش در انتظار آنیم و قبل از رفتن، اندوه سپری شدن آن را داریم.

وبه تعبیر زیبای امام سجاد علیه السلام : «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ مِنْ مَطْلُوبٍ قَبْلَ وَقْتِهِ وَمَحزُونٍ عَلَیْهِ قَبْلَ فَوْتِهِ؛⁽¹⁾ سلام بر تو که [از جمله چیزهایی هستی که] قبل از زمانش مورد طلب است و قبل از رفتنش بر آن اندوه خورده می شود.»

این ماه، سالی یک بار چون بهترین عزیزان سفرکرده رخ می نماید و در اوج عشق و اشک اولیای الهی همه را تنها می گذارد و از میان ما رخت برمی بندد.

بسیاری از انسانها، در این دریای رحمت شنا می کنند و گوهرهای «معرفت»، «محبت» و کیمیای طهارت و «تقوا» برمی گیرند، برخی جسم و جان را صفایی دیگر می بخشند و برخی از آبشار رحمت رمضان جامها می نوشند، هر کس به میزان تلاش و صفا و اخلاص خویش از مهمانسرای حضرت دوست بهره می گیرد، آب حیات می نوشد و گوهر شب چراغ می اندوزد.

همراهی با این اردوی تربیتی خدا، یکی از شرایط نجات و فوز و فلاح انسانهاست. «قَدْ اَفْلَحَ مَنَ تَزَکّی وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلّی»⁽²⁾

یاران رمضان بسوی قله های بلند «تقوا» راه می سپرند و هر کس آرزوی دیدار یار دارد، باید رمز رمضان را بیاموزد. بی شک مبلغان عزیز که خود خادمان فرهنگ رمضان اند، از انوار این ماه، نور می گیرند و در بازتاب فروغ درخشان رمضان، نقشی بزرگ، ایفا می کنند.

در آستانه خداحافظی با شهر اللّه اکبر و عید اولیای الهی، شیفتگان ماه خدا، غم فراق دارند و به چگونگی تداوم انوار رمضان می اندیشند و راهکارهای شرب مدام از فیوضات رمضان را می جویند.

دانش آموختگان مدرسه رمضان، باید دانش خویش را در صحنه جامعه و دیگر فرصتهای سال به کار گیرند وگرنه، دانشهای نظری بدون کاربرد عملی به زودی فراموش می شود. پرورش یافتگان اردوی رمضان باید از آداب و عادات و اعمال و اندیشه های این ماه و سازندگی انسانی آن فاصله نگیرند وگرنه ریاضتها کم کم تأثیر خود را از دست خواهد داد.

ره آوردهای رمضان چیست؟

ارمغانهای این ماه پربرکت را این چنین می توان فهرست کرد:

1. روزه داری و شب زنده داری؛

2. تلاوت و تعلیم و تعلم قرآن مجید؛

3. اقامه نمازهای باشکوه جمعه و جماعت؛

4. آشنایی بیشتر با گفتار و رفتار معصومین علیهم السلام ؛

5. افزایش صدقات و انفاق و تقویت روح گذشت و احسان؛

6. صله ارحام و رسیدگی به خویشاوندان؛

7. دعا و نیایشهای بیشتر؛

8. تذکر و ارشاد و راهنمایی دیگران؛

9. توبه و بازگشت از لغزشها و گناهان؛

10. عادت به نوافل و نمازهای مستحبی.

رمضان، هزاران گوهر گرانبها به انسانها هدیه کرده و می کند، ولی سه گوهر «آزادی»، «آگاهی» و «عشق الهی» از درخشان ترین هدیه های آن است.

آری، رمضان به برکت روزه داری، انسان را از سلطه هوسها، و نیازهای کاذب و تحمیلی و افراط در نیازهای واقعی، آزاد می کند و به انسان «آزادی اراده» می بخشد.

انسان در سایه رمضان با «معارف بلند قرآنی» آشنا می شود و با بهترین رهنمودهای زندگی انس می گیرد. اطلاعات و آگاهیهای قرآن، فوری ترین و ضروری ترین مواد آموزشی و تربیتی برای جامعه بشری است. اصولا قرآن نرم افزار مدیریت صحیح انسان و جهان است و همه مشکلات جامعه ناشی از عدم استقرار این نرم افزار زندگی بخش، در قلب افراد و دولتهاست.

«عشق الهی» و «اولیای الهی» بهترین عامل کنترل و هدایت انسان در جاده پر سنگلاخ زندگی است. نیایشهای رمضان، شعله های عشق الهی را در جان مؤمنان برمی افروزد.

دستیابی به سعادت جاودانی و رهایی از همه رنجهای دنیوی و اخروی، بدون «گوهر تقوا» مقدور نیست و رمضان این گوهر آسمانی را به زمینیان می بخشد و آزادی و آگاهی و عشق الهی پیش نیاز حتمی برای صعود به جایگاه بلند «متقین» است و رمضان اردوگاه تربیتی «متقین» است. متقین در آغاز بر خویش حاکم می شوند و سپس فرمان حکومت بر هستی را با امضای خدا دریافت می کنند.

پاسداری از این «گوهرهای آسمانی» نیاز به هوشیاری و مراقبت و برنامه ریزی و همکاری همگانی دارد و به تعبیر امروزین، «عزم عمومی» می خواهد. مبلغان گرامی در این فرایند عظیم و گسترده نقشی حساس برعهده دارند. دولت و ملت باید تمام نیروی خود را در پاسداری از «آزادی و آگاهی و عشق الهی» به کار گیرند و با دشمنان و غارتگران این سه گوهر آسمانی مبارزه کنند.

ولایت و امامت و عشق مهدوی عجل اللّه تعالی فرجه و تقویت ولایت فقیه، ضامن تداوم دستاوردهای رمضان در جامعه اسلامی است. و اعلام برائت از کفار و مشرکان و تکیه بر خدا و نیروهای مؤمن و بریدن چشم طمع از شرق و غرب، پیش نیاز تشکیل جامعه توحیدی است و در جوامع شرک آلود هیچ گاه «عزم ملی» پدید نخواهد آمد.

در جوامع اسلامی عزم واحد تنها در سایه توحید و پیروی عاشقانه از اولیای الهی شکل می گیرد و امام و امامت، نظام امت است.⁽³⁾

ارمغانهای گوناگون

ماه رمضان هم دستاوردهای فردی دارد، هم ارمغانهای اجتماعی، هم ره آورد فرهنگی دارد، هم ره آورد اقتصادی، هم کارآیی بهداشتی، درمانی دارد، هم کارکردهای سیاسی، اجتماعی.

هم آموزش است، هم کارورزی، هم تمرین است، هم تعلیم. همه ره آوردها را باید توسعه داد و تداوم بخشید.

احیای مساجد، فعال شدن هیئات مذهبی، تأسیس و گسترش فعالیتهای قرآنی و ارتباط نزدیک تر با عالمان دین، بخشی از ارمغانهای پربرکت رمضان است که باید در جهت تقویت و تداوم این دستاوردها، تلاش کرد.

ماه رمضان، ماه برگشت به قرآن است، باید در نظام قانون گذاری، در نظام اقتصادی، در نظام آموزشی و تربیتی و در مواضع سیاسی، اجتماعی به قرآن بازگشت و برای قرآن آموزی، قرآن باوری، قرآن پژوهی و گسترش اندیشه های قرآنی و قرآن سالاری برنامه ریزی کرد.

همه ما افراد و نهادها، دولتمردان و مردم، باید اندیشه ها را برقرآن عرضه کنیم، عواطف را با قرآن میزان کنیم و رفتار فردی را بر اساس قرآن و رهنمودهای اهل بیت علیهم السلام تنظیم نماییم. برنامه و بودجه سالیانه و برنامه های توسعه و چشم اندازهای آینده را از قرآن و عترت فراگیریم و از کفر و شرک جهانی نهراسیم.

ماه رمضان، ماه بازگشت به زلال طبیعت و فضای پاکیزه فطرت و تمرین آزادگی از «خور و خواب و خشم و شهوت» است. با حضور در نماز عید فطر در زیر آسمان و فضای باز و سجده بر زمین و شعار تکبیر و توحید و با صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السلام باید بسوی خدا بازگشت.

اعمال و دعاها و شعارهای ماه رمضان و روز عید فطر، بازگوکننده دستاوردهای روزه و رمضان است.

عید و شادی را چگونه اعلام کنیم؟

خداوند متعال پس از برگزاری اردوی بزرگ تربیتی رمضان، اجتماعی با شکوه و اختتامی زیبا و دلنشین را تدارک دیده است، اصولا اعیاد اسلامی رنگ و بوی دیگری دارد، از یک سو، روز ستایش و سپاس به درگاه آفریننده انسان و جهان و نعمت بخش رحیم و رحمان است و از سوی دیگر روز قدرشناسی از پیام آوران و اولیای الهی است، روز اعلام بیعت و حمایت از آنان که پیوند انسان و خدا را برقرار می سازند، روز شعارهای زندگی بخش تکبیر و توحید و صلوات بر محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله است.

آنچه در جشنهای غفلت آفرین معمول و موسوم است، و برخی مؤمنان هم گاه گرفتار آن می شوند، شایسته فارغ التحصیلان دانشگاه عرفانی رمضان نیست.

1. رقص و پایکوبی؛

2. موسیقیهای مطرب و نامشروع؛

3. کف زدنها؛

4. سوت و آواهای بی معنی؛

5. تمسخر مؤمنان؛

6. اختلاط زنان و مردان نامحرم؛

7. بدحجابی و دیدزنی؛

8. میگساری؛

9. مصرف مواد مخدر؛

10. و هرگونه اذیت و آزار دیگران، در جشنهای اسلامی جایگاهی ندارد.

فرائض و آداب و محتوای دعاهای عید فطر و قربان را باید تحلیل کرد، تا آداب و اعمال اعیاد اسلامی درخششی دیگر داشته باشد.

1. صحیفه سجادیه، دعای چهل و پنجم.

2. اعلی/14 و 15.

3. نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، حکمت252، «وَالاْءمامَةَ نِظاما لِلاُْمَّةِ».